Rozpocznijmy naszą podróż od jednego z najbardziej znanych miejsc na mapie regionu - Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. Usytuowane w kompleksie katedralnym, gdzie wielki astronom spędził znaczną część swojego życia, muzeum oferuje niezwykłą podróż przez życie i odkrycia tego wybitnego naukowca. Dzieci będą zachwycone interaktywnymi stanowiskami, gdzie mogą samodzielnie przeprowadzać astronomiczne eksperymenty i zrozumieć, w jaki sposób Kopernik doszedł do swoich rewolucyjnych wniosków. Szczególną atrakcją jest planetarium, gdzie najmłodsi mogą poczuć się jak prawdziwi odkrywcy kosmosu. Ciekawostką jest fakt, że w 2010 roku naukowcy odnaleźli i zidentyfikowali szczątki Kopernika właśnie we fromborskiej katedrze, co dodaje wizycie w muzeum dodatkowego, emocjonalnego wymiaru.

Przenosząc się z nieba na ziemię, warto odwiedzić Muzeum Pogranicza w Działdowie, które oferuje jedną z najnowocześniejszych interaktywnych wystaw poświęconych państwu Zakonu Krzyżackiego. Muzeum mieści się w odrestaurowanym ratuszu miejskim i prezentuje fascynującą historię pogranicza polsko-krzyżackiego. Najmłodsi zwiedzający mogą przymierzyć repliki rycerskich zbroi, wziąć udział w warsztatach średniowiecznego rzemiosła czy poznać tajniki życia codziennego w zamku krzyżackim. Wystawa wykorzystuje nowoczesne technologie - ekrany dotykowe, hologramy i efekty dźwiękowe, które przenoszą zwiedzających w sam środek średniowiecznego świata. Lokalna legenda głosi, że w podziemiach ratusza ukryto skarby zakonne, które do dziś czekają na odkrycie.

Kolejnym punktem na naszej trasie jest Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, mieszczące się w gotyckim zamku kapituły warmińskiej. To właśnie tutaj, na jednej ze ścian krużganka, można podziwiać unikatową tablicę astronomiczną wykonaną własnoręcznie przez Mikołaja Kopernika. Muzeum oferuje bogaty program edukacyjny dla dzieci, w tym warsztaty dawnego rzemiosła, lekcje kaligrafii gotyckiej czy pokazy walk rycerskich na dziedzińcu zamkowym. Szczególnie interesująca jest wystawa archeologiczna prezentująca znaleziska z okresu pruskiego, w tym tajemnicze artefakty związane z pogańskimi wierzeniami dawnych mieszkańców tych ziem. Dzieci mogą wziąć udział w 'archeologicznej przygodzie', gdzie pod okiem specjalistów odkrywają ukryte w piasku repliki historycznych przedmiotów.

Dopełnieniem naszej podróży przez średniowieczne dzieje regionu jest Muzeum Warmińskie w Lidzbarku Warmińskim. Zamek biskupów warmińskich, w którym mieści się muzeum, to prawdziwa perełka architektury gotyckiej. Tutaj historia ożywa dzięki rekonstrukcjom komnat biskupich, sali audiencyjnej czy kaplicy zamkowej. Muzeum słynie z kolekcji portretów biskupów warmińskich oraz unikatowych gobelinów flamandzkich. Dla najmłodszych przygotowano specjalną trasę zwiedzania 'Śladami warmińskich duchów', podczas której poznają tajemnicze historie i legendy związane z zamkiem. Jedną z nich jest opowieść o Białej Damie - duchu księżniczki Barbary Radziwiłłówny, która według podań pojawia się w zamkowych komnatach podczas pełni księżyca. Co ciekawe, zamek połączony jest z pałacem letnim biskupów podziemnym tunelem, który według legend prowadził aż do Fromborka, umożliwiając biskupom szybką ucieczkę w razie niebezpieczeństwa.

Niezwykłą podróż w czasie oferuje Muzeum Budownictwa Ludowego - Park Etnograficzny w Olsztynku, jeden z największych skansenów w Polsce. Na obszarze ponad 90 hektarów zgromadzono kilkadziesiąt obiektów architektury drewnianej z Warmii, Mazur, Powiśla i Małej Litwy. Spacerując pomiędzy zabytkowymi chałupami, wiatrakami, kościołem czy karczmą, można poczuć atmosferę dawnej wsi. Szczególnie fascynujące dla dzieci są warsztaty dawnych rzemiosł - można własnoręcznie ulepić garnek z gliny, upiec chleb w tradycyjnym piecu czy nauczyć się wyplatania koszyków z wikliny. Warto wiedzieć, że skansen w Olsztynku ma niezwykłą historię - został założony w 1909 roku w Królewcu (obecnym Kaliningradzie), a po II wojnie światowej przeniesiony do Olsztynka. Niektóre z budynków mają ponad 300 lat i kryją w sobie fascynujące historie rodzin, które je zamieszkiwały. Lokalni przewodnicy opowiadają o tajemniczych znakach wyrytych na belkach stropowych, które miały chronić domowników przed złymi mocami.

Kontynuując podróż przez ludowe tradycje regionu, warto odwiedzić Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie. Placówka ta, mieszcząca się w zabytkowym zespole dworca kolejowego, prezentuje bogactwo kulturowe pogranicza polsko-litewsko-białoruskiego. Szczególnie cenna jest kolekcja rzeźby ludowej oraz wystawa poświęcona tradycyjnym zawodom - kowalstwo, garncarstwo czy tkactwo. Dzieci mogą wziąć udział w warsztatach malowania na szkle, tworzenia pająków ze słomy czy wycinanek ludowych. Niezwykłą atrakcją jest Galeria Sztuki Ludowej, gdzie prezentowane są prace współczesnych twórców ludowych, kontynuujących tradycje swoich przodków. Ciekawostką jest 'Ogród Kamieni' - lapidarium prezentujące kamienie młyńskie, nagrobne i graniczne, które opowiadają historię wielokulturowego pogranicza. Według lokalnych podań, niektóre z tych kamieni posiadają magiczne właściwości i spełniają życzenia osób, które je dotkną.

Muzeum Mazurskie w Szczytnie, mieszczące się w neogotyckim budynku dawnego ratusza, to kolejny przystanek na naszej trasie. Ekspozycja prezentuje historię i kulturę Mazur, ze szczególnym uwzględnieniem rzemiosła, sztuki ludowej i życia codziennego dawnych mieszkańców. Dzieci będą zachwycone kolekcją dawnych zabawek ludowych, wykonanych z drewna, słomy czy gliny. Muzeum organizuje warsztaty tworzenia tradycyjnych mazurskich instrumentów muzycznych, takich jak 'diabelskie skrzypce' czy burczybas. Wyjątkowym eksponatem jest rekonstrukcja mazurskiej izby z przełomu XIX i XX wieku, gdzie można zobaczyć, jak wyglądało życie codzienne mazurskiej rodziny. Szczególnie interesująca jest historia mazurskich baśni i legend, które przewodnicy opowiadają podczas zwiedzania. Jedna z nich dotyczy Starego Kiejkuta - legendarnego wodza pruskiego plemienia Galindów, który według podań nadal strzeże skarbów ukrytych w okolicznych jeziorach.

Dopełnieniem naszej podróży przez ludowe tradycje regionu jest Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu, mieszczące się w zabytkowym kompleksie poszpitalnym św. Ducha. Muzeum prezentuje fascynującą historię miasta, od jego założenia przez Krzyżaków w 1237 roku, przez okres świetności jako miasta hanzeatyckiego, aż po czasy współczesne. Szczególnie interesująca jest wystawa archeologiczna prezentująca znaleziska z wykopalisk prowadzonych na Starym Mieście po zniszczeniach wojennych. Dzieci mogą wziąć udział w warsztatach archeologicznych, gdzie pod okiem specjalistów odkrywają repliki historycznych przedmiotów ukrytych w specjalnie przygotowanych stanowiskach. Niezwykłą atrakcją jest wystawa 'Truso - zaginione miasto', poświęcona legendarnemu portowi wikińskiemu, który istniał w okolicach Elbląga we wczesnym średniowieczu. Według najnowszych badań, Truso było jednym z najważniejszych ośrodków handlowych w basenie Morza Bałtyckiego, a jego mieszkańcy utrzymywali kontakty z odległymi krainami, o czym świadczą znalezione tam arabskie monety i skandynawskie ozdoby.

Warmia i Mazury to nie tylko bogata historia i tradycje ludowe, ale również fascynująca przyroda. Muzeum Przyrody w Olsztynie, będące oddziałem Muzeum Warmii i Mazur, oferuje niezwykłą podróż przez ekosystemy regionu. Interaktywna wystawa 'Przyroda Warmii i Mazur' prezentuje bogactwo fauny i flory, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków endemicznych i reliktowych. Dzieci będą zachwycone dioramami przedstawiającymi naturalne środowiska - od torfowisk i jezior, po puszcze i łąki. Szczególną atrakcją są warsztaty przyrodnicze, podczas których najmłodsi mogą poznać tajniki pracy ornitologa, entomologa czy botanika. Muzeum posiada unikatową kolekcję motyli, w tym rzadkie okazy z całego świata. Ciekawostką jest wystawa poświęcona bobrowi europejskiemu - zwierzęciu, które niemal wyginęło w Polsce, a dzięki programom ochronnym znów licznie zamieszkuje mazurskie rzeki i jeziora. Według lokalnych przewodników, niektóre bobry budują tamy o długości przekraczającej 100 metrów, zmieniając tym samym krajobraz całych dolin rzecznych.

Dla miłośników historii wojskowości prawdziwą gratką będzie wizyta w Muzeum Sprzętu Wojskowego w Mrągowie. Ta prywatna placówka, założona przez pasjonata militariów, prezentuje imponującą kolekcję pojazdów wojskowych, umundurowania i wyposażenia z okresu II wojny światowej oraz czasów PRL-u. Dzieci mogą wejść do wnętrza czołgu T-34, przymierzyć hełm żołnierski czy zobaczyć, jak działają wojskowe radiostacje. Szczególnie interesująca jest wystawa poświęcona Mazurskiej Brygadzie Artylerii, która stacjonowała w Mrągowie w latach 1949-1998. Muzeum organizuje pokazy rekonstrukcyjne, podczas których można zobaczyć pojazdy wojskowe w akcji. Ciekawostką jest kolekcja przedmiotów codziennego użytku z okresu PRL-u, które towarzyszyły żołnierzom w koszarach - od charakterystycznych aluminiowych menażek po kultowe już dziś radioodbiorniki 'Śnieżka'.

Na zakończenie naszej muzealnej podróży warto wspomnieć o dwóch miejscach, które łączą tradycyjne muzealnictwo z nowoczesnymi formami prezentacji. Pierwsze z nich to Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu, które oprócz wspomnianych już wystaw archeologicznych, oferuje multimedialną ekspozycję 'Elbląg - od początku nowy'. Wykorzystując nowoczesne technologie - projekcje 3D, ekrany dotykowe i rozszerzoną rzeczywistość - muzeum opowiada fascynującą historię miasta, które po zniszczeniach wojennych musiało narodzić się na nowo. Szczególnie interesująca jest wirtualna rekonstrukcja średniowiecznego Elbląga, pozwalająca przenieść się w czasie i zobaczyć, jak miasto wyglądało w okresie swojej największej świetności.

Drugim miejscem jest Muzeum Warmińskie w Lidzbarku Warmińskim, które w ostatnich latach przeszło gruntowną modernizację. Nowoczesna ekspozycja 'Między Wschodem a Zachodem' prezentuje skomplikowaną historię regionu, który przez wieki znajdował się na styku różnych kultur i wpływów politycznych. Wykorzystując multimedia i interaktywne instalacje, muzeum pokazuje, jak na przestrzeni wieków kształtowała się tożsamość Warmii - krainy będącej częścią państwa krzyżackiego, później biskupiego księstwa, Rzeczypospolitej, Prus i w końcu Polski. Szczególnie interesująca jest wystawa poświęcona Ignacemu Krasickiemu - poecie, bajkopisarzowi i biskupowi warmińskiemu, który rezydował w lidzbarskim zamku w XVIII wieku. Dzieci mogą wziąć udział w warsztatach literackich inspirowanych twórczością 'księcia poetów'.

Warmińsko-mazurskie muzea oferują znacznie więcej niż tylko ekspozycje za szklanymi gablotami. To miejsca, gdzie historia ożywa, gdzie można jej dotknąć, poczuć jej zapach i smak. To przestrzenie dialogu między przeszłością a teraźniejszością, między dorosłymi a dziećmi. Każde z opisanych muzeów ma swoją unikalną atmosferę i charakter, ale wszystkie łączy jedno - pasja do opowiadania historii w sposób angażujący i inspirujący. Planując rodzinny weekend na Warmii i Mazurach, warto uwzględnić w programie wizytę w tych fascynujących miejscach, które nie tylko uczą i bawią, ale również budują międzypokoleniowe mosty i wzmacniają rodzinne więzi.