Bieszczadzki Park Narodowy, utworzony w 1973 roku, stanowi jeden z najcenniejszych obszarów przyrodniczych Polski. Obejmujący powierzchnię 292,02 km² park chroni najwyższe partie polskich Bieszczadów, w tym charakterystyczne połoniny - bezleśne obszary powyżej górnej granicy lasu, które są jednym z symboli tego regionu. Najwyższym punktem parku jest Tarnica (1346 m n.p.m.), skąd rozciąga się zapierająca dech w piersiach panorama na polskie i ukraińskie Karpaty.

Symbolem parku jest ryś - tajemniczy drapieżnik, który znalazł w bieszczadzkich lasach idealne warunki do życia. Oprócz rysia, w parku występują również inne rzadkie drapieżniki, takie jak wilk i niedźwiedź brunatny, a także żubry, które zostały tu reintrodukowane w ramach programu ochrony gatunku. Bogactwo fauny uzupełniają liczne gatunki ptaków, w tym orlik krzykliwy i orzeł przedni.

Historia Bieszczadzkiego Parku Narodowego jest nierozerwalnie związana z dramatycznymi wydarzeniami, które miały miejsce w tym regionie po II wojnie światowej. W wyniku akcji 'Wisła' w 1947 roku wysiedlono stąd ludność bojkowską i łemkowską, a wsie i przysiółki przestały istnieć. Przyroda stopniowo odzyskiwała te tereny, tworząc dzisiejszy, dziki krajobraz. Ślady dawnego osadnictwa można odnaleźć w postaci kamiennych podmurówek, starych sadów, przydrożnych kapliczek i cmentarzy - niemych świadków historii tego regionu.

Jednym z mniej znanych, a niezwykle cennych elementów bieszczadzkiej przyrody są torfowiska wysokie, które można podziwiać w dolinie górnego Sanu. Te unikalne ekosystemy są domem dla wielu rzadkich gatunków roślin, w tym rosiczki okrągłolistnej - rośliny owadożernej, która przystosowała się do życia na ubogich w składniki odżywcze torfowiskach.

Po ukraińskiej stronie granicy, bezpośrednio sąsiadujący z Bieszczadzkim Parkiem Narodowym, znajduje się Użański Park Narodowy, utworzony w 1999 roku. Obejmuje on powierzchnię około 40 000 ha i wraz z polskim parkiem tworzy Międzynarodowy Rezerwat Biosfery 'Karpaty Wschodnie', uznany przez UNESCO. Ta transgraniczna współpraca ma na celu ochronę unikalnych wartości przyrodniczych i kulturowych regionu.

Użański Park Narodowy charakteryzuje się gęstymi lasami, które pokrywają około 70% jego powierzchni. Wśród nich dominują buczyny karpackie, uznawane za jedne z najlepiej zachowanych w Europie. W parku można podziwiać również imponujące okazy drzew, w tym 400-letni dąb we wsi Stużnica, uważany za jedno z najstarszych drzew w Karpatach.

Wędrując szlakami Użańskiego Parku Narodowego, można natknąć się na ślady dawnych wsi bojkowskich, których mieszkańcy przez wieki żyli w harmonii z otaczającą ich przyrodą. Ich tradycyjna architektura, rzemiosło i zwyczaje stanowią ważny element kulturowego dziedzictwa tego regionu.

Magurski Park Narodowy, choć mniej znany niż Bieszczadzki, kryje w sobie równie fascynujące bogactwo przyrodnicze i kulturowe. Utworzony w 1995 roku, obejmuje powierzchnię 194,39 km² i chroni najcenniejsze fragmenty Beskidu Niskiego - najniższej części polskich Karpat. Nazwa parku pochodzi od góry Magura Wątkowska (847 m n.p.m.), która jest najwyższym wzniesieniem na jego terenie.

Magurski Park Narodowy wyróżnia się wyjątkową mozaiką krajobrazów - od gęstych lasów jodłowo-bukowych, przez malownicze łąki i pastwiska, po przełomowe doliny rzek. To właśnie te ostatnie stanowią jedną z największych atrakcji parku. Rzeka Wisłoka i jej dopływy utworzyły tu spektakularne przełomy, w których można podziwiać odsłonięcia fliszu karpackiego - charakterystycznych dla tego regionu warstw piaskowców i łupków.

Symbolem Magurskiego Parku Narodowego jest orlik krzykliwy - rzadki gatunek ptaka drapieżnego, który znajduje tu idealne warunki do gniazdowania. Oprócz orlika, w parku występują również inne rzadkie gatunki ptaków, takie jak puchacz, bocian czarny i dzięcioł białogrzbiety. Fauna parku obejmuje również duże ssaki, w tym wilki, rysie i niedźwiedzie, które swobodnie przemieszczają się między Magurskim Parkiem Narodowym a sąsiednimi obszarami chronionymi.

Historia Magurskiego Parku Narodowego jest ściśle związana z kulturą łemkowską - grupy etnicznej, która przez wieki zamieszkiwała te tereny. Po II wojnie światowej, w wyniku akcji 'Wisła', większość Łemków została wysiedlona, a ich wsie opustoszały. Dziś o dawnym osadnictwie świadczą pozostałości cerkwi, cmentarzy i przydrożnych kapliczek, które stanowią ważny element kulturowego krajobrazu parku.

Jednym z najbardziej fascynujących miejsc w Magurskim Parku Narodowym jest rezerwat 'Kornuty', gdzie można podziwiać imponujące formy skalne utworzone z piaskowca magurskiego. Według lokalnych legend, w skałach tych ukryte są skarby zbójników, którzy w przeszłości działali na tych terenach. Innym ciekawym miejscem jest Diabli Kamień - ogromny głaz narzutowy, z którym związana jest legenda o diable, który niósł go, aby zniszczyć pobliski klasztor, ale został zmuszony do porzucenia go, gdy zapiał kogut.

Magurski Park Narodowy oferuje również liczne szlaki turystyczne, które prowadzą przez najpiękniejsze zakątki parku. Jednym z najbardziej popularnych jest szlak na Magurę Wątkowską, z której rozciąga się panorama na Beskid Niski i Bieszczady. Dla rodzin z dziećmi idealnym wyborem będzie ścieżka przyrodnicza 'Kiczera', która w przystępny sposób prezentuje najciekawsze elementy przyrody parku.

Warto wspomnieć, że Magurski Park Narodowy jest znacznie mniej zatłoczony niż Bieszczadzki, co czyni go idealnym miejscem dla osób poszukujących spokoju i autentycznego kontaktu z przyrodą. Ceny biletów wstępu są również niższe, co czyni go atrakcyjną alternatywą dla rodzin planujących budżetowe wakacje.

Najmłodszym z omawianych parków narodowych jest ukraiński Park Narodowy 'Bojkowszczyzna' (Національний природний парк 'Бойківщина'), utworzony w 2019 roku. Jego powstanie jest częścią ambitnego planu Ukrainy, mającego na celu zwiększenie powierzchni obszarów chronionych w kraju. Park obejmuje tereny położone w obwodzie lwowskim, w rejonie turczańskim, i chroni unikalne ekosystemy górskie charakterystyczne dla regionu Bojkowszczyzny.

Nazwa parku nawiązuje do Bojków - grupy etnicznej zamieszkującej te tereny od wieków. Bojkowie stworzyli unikalną kulturę, która harmonijnie współistniała z otaczającą przyrodą. Ich tradycyjna architektura drewniana, rzemiosło, muzyka i zwyczaje stanowią ważny element dziedzictwa kulturowego tego regionu. Park Narodowy 'Bojkowszczyzna' ma na celu nie tylko ochronę przyrody, ale również zachowanie i promocję tego dziedzictwa.

Park charakteryzuje się zróżnicowanym krajobrazem, w którym dominują lasy bukowe i jodłowe, przeplatane malowniczymi łąkami górskimi. Na jego terenie występują liczne rzadkie i zagrożone gatunki roślin i zwierząt, w tym endemity karpackie - gatunki, które nie występują nigdzie indziej na świecie. Wśród nich można wymienić dzwonek karpacki, urdzik karpacki czy traszka karpacka.

Jedną z największych atrakcji Parku Narodowego 'Bojkowszczyzna' są źródła mineralne, których wody mają właściwości lecznicze. Miejscowa ludność od wieków wykorzystywała je do leczenia różnych dolegliwości. Dziś stanowią one nie tylko cenny zasób przyrodniczy, ale również potencjał dla rozwoju turystyki zdrowotnej w regionie.

Park Narodowy 'Bojkowszczyzna' jest również domem dla wielu gatunków dużych ssaków, w tym wilków, rysi i niedźwiedzi brunatnych. Te ostatnie są szczególnie ważne dla ekosystemu, pełniąc rolę gatunku parasolowego - ich ochrona przyczynia się do zachowania siedlisk wielu innych gatunków. W parku prowadzone są badania nad populacją niedźwiedzi, mające na celu lepsze zrozumienie ich zachowań i potrzeb.

Wędrując szlakami Parku Narodowego 'Bojkowszczyzna', można natknąć się na liczne ślady historii tego regionu. Jednym z najbardziej fascynujących są pozostałości dawnej linii kolejowej, która przed II wojną światową łączyła Lwów z Użhorodem. Ta inżynieryjna perełka, z licznymi tunelami i wiaduktami, stanowi dziś atrakcję dla miłośników historii i kolejnictwa.

Warto również wspomnieć o lokalnych legendach związanych z tym regionem. Jedna z nich opowiada o zbójniku Ołeksie Dowbuszu, który według podań ukrył swoje skarby w jaskiniach na terenie dzisiejszego parku. Inna legenda mówi o 'błędnych ogniach' - tajemniczych światłach, które pojawiają się nocą na bagnach i torfowiskach, prowadząc zbłąkanych wędrowców na manowce.

Park Narodowy 'Bojkowszczyzna', choć najmłodszy i najmniej znany spośród omawianych parków, oferuje autentyczne doświadczenie kontaktu z dziką przyrodą i kulturą Karpat Wschodnich. Jest to miejsce idealne dla osób poszukujących alternatywy dla bardziej zatłoczonych i skomercjalizowanych obszarów turystycznych.

Podsumowując, parki narodowe na pograniczu polsko-ukraińskim tworzą unikalny kompleks przyrodniczy, który oferuje niezapomniane doświadczenia dla miłośników przyrody, historii i kultury. Każdy z nich ma swój niepowtarzalny charakter i atrakcje, ale wszystkie łączy wspólna misja - ochrona bezcennego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Karpat Wschodnich dla przyszłych pokoleń.