Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach to unikatowe miejsce na mapie Pomorza, gdzie można poznać kulturę i tradycje Słowińców – grupy etnicznej, która zamieszkiwała te tereny do połowy XX wieku. Skansen położony jest na obrzeżach Słowińskiego Parku Narodowego, co dodaje mu szczególnego uroku. W zabytkowych chatach krytych strzechą organizowane są warsztaty rękodzieła, podczas których można nauczyć się wyplatania z wikliny, tkactwa na tradycyjnych krosnach czy wyrobu świec z wosku pszczelego. Fascynującym elementem jest możliwość udziału w pokazie wędzenia ryb według tradycyjnych receptur słowińskich. Dzieci są zachwycone możliwością samodzielnego formowania ciasta na chleb, który następnie wypiekany jest w oryginalnym piecu chlebowym.

Legenda głosi, że Słowińcy posiadali nadprzyrodzone zdolności, a niektórzy z nich potrafili rzucać uroki. Do dziś w okolicy krążą opowieści o słowińskich znachorkach, które znały sekrety ziołolecznictwa i potrafiły odczyniać czary. Podczas warsztatów zielarskich w skansenie można poznać niektóre z tych dawnych receptur i samemu przygotować mieszanki ziołowe.

Przenosząc się na południe Polski, trafiamy do Zagrody Wsi Pszczyńskiej, która jest perełką śląskiej architektury drewnianej. Ten niewielki, ale niezwykle klimatyczny skansen oferuje warsztaty garncarskie, które cieszą się ogromną popularnością wśród rodzin z dziećmi. Pod okiem doświadczonych rzemieślników można stworzyć własne naczynia gliniane, które po wypaleniu stają się pamiątką na lata. Ciekawostką jest fakt, że w zagrodzie znajduje się oryginalny XIX-wieczny piec chlebowy, w którym regularnie wypiekany jest chleb według receptury przekazywanej z pokolenia na pokolenie.

Mało kto wie, że na terenie zagrody znajduje się również tajemniczy ogród ziołowy, gdzie uprawiane są rośliny używane dawniej w medycynie ludowej i kuchni śląskiej. Podczas warsztatów kulinarnych można nauczyć się przyrządzania tradycyjnych potraw śląskich, takich jak 'żur śląski' czy 'kluski śląskie'. Warsztaty te są szczególnie cenione przez rodziny, które chcą przekazać dzieciom wiedzę o regionalnych tradycjach kulinarnych.

Skansen Wsi Pogórzańskiej im. prof. R. Reinfussa w Szymbarku to kolejne fascynujące miejsce, tym razem przedstawiające kulturę i architekturę Pogórzan i Łemków. Znajduje się tu ponad 20 obiektów, w tym unikatowa zagroda łemkowska, kuźnia, olejarnia i młyn wodny. Największą atrakcją dla rodzin są warsztaty kowalskie, podczas których można obserwować pracę kowala, a nawet spróbować własnych sił w tym rzemiośle. Dzieci są zafascynowane, gdy widzą, jak pod wpływem ognia i siły ludzkich rąk kawałek metalu zmienia się w podkowę czy ozdobny element.

Interesującą historią związaną ze skansenem jest opowieść o łemkowskim zielarzu, który miał dar leczenia ludzi i zwierząt. Jego wiedza o właściwościach ziół była tak rozległa, że przyjeżdżali do niego chorzy z odległych stron. Podczas warsztatów zielarskich w skansenie można poznać niektóre z jego receptur i dowiedzieć się, jak dawniej leczono różne dolegliwości przy pomocy naturalnych składników.

Skansen Ziemi Łowickiej w Maurzycach to prawdziwa skarbnica wiedzy o kulturze łowickiej, słynącej z barwnych strojów i wycinanek. Ten malowniczy skansen, położony nad rzeką Bzurą, oferuje niezwykłą podróż w czasie do XIX-wiecznej wsi łowickiej. Jednym z najbardziej charakterystycznych obiektów jest dwór z Złakowa Borowego, który stanowi przykład typowej architektury szlacheckiej tego regionu. Warsztaty wycinankarskie to główna atrakcja dla rodzin – pod okiem mistrzów tego rzemiosła można stworzyć własne kolorowe wycinanki łowickie, które są symbolem tego regionu.

Mało znany fakt: w skansenie znajduje się unikatowy most łyżwowy z 1829 roku, który jest jedynym tego typu obiektem w Polsce i jednym z nielicznych w Europie. Konstrukcja mostu opiera się na zasadzie łuku, co było innowacyjnym rozwiązaniem inżynieryjnym w tamtych czasach. Podczas warsztatów ciesielskich można dowiedzieć się więcej o dawnych technikach budowlanych i poznać sekrety tradycyjnego budownictwa drewnianego.

Z kolei Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim to miejsce, które opowiada fascynującą historię osadników olęderskich, którzy przybyli na te tereny w XVI wieku. Olędrzy byli mistrzami w zagospodarowywaniu terenów zalewowych, a ich techniki melioracyjne są wykorzystywane do dziś. W skansenie można zobaczyć typowe zagrody olęderskie, a także wziąć udział w warsztatach plecionkarskich, podczas których uczy się wyplatania koszy z wikliny – umiejętności niezwykle cenionej wśród nadwiślańskich osadników.

Ciekawostką jest fakt, że olędrzy wprowadzili na te tereny uprawę wierzby koszykarskiej, która do dziś jest charakterystyczna dla krajobrazu nadwiślańskiego. Podczas warsztatów można dowiedzieć się, jak dawniej wykorzystywano różne gatunki wierzby do wyrobu nie tylko koszy, ale również mebli, płotów czy nawet elementów konstrukcyjnych budynków. Dzieci są zachwycone możliwością stworzenia własnych małych koszyków, które mogą zabrać do domu jako pamiątkę.

Skansen - Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu to jeden z największych i najpiękniejszych skansenów w Polsce, przedstawiający życie na mazowieckiej wsi na przełomie XIX i XX wieku. Na obszarze ponad 60 hektarów zgromadzono ponad 80 obiektów architektury drewnianej, tworząc kompleks, który oddaje atmosferę dawnej wsi. Szczególnie interesujące są warsztaty piekarnicze, podczas których można nauczyć się wypieku tradycyjnego chleba na zakwasie, oraz warsztaty garncarskie, gdzie pod okiem doświadczonych rzemieślników tworzy się naczynia gliniane.

Niewielu zwiedzających wie, że w skansenie znajduje się również kolekcja dawnych zabawek ludowych, które można nie tylko oglądać, ale również nauczyć się ich wykonywania podczas specjalnych warsztatów. Drewniane koniki na biegunach, lalki szmaciane czy gwizdki z gliny – wszystkie te zabawki można wykonać własnoręcznie, co jest niezapomnianym doświadczeniem zarówno dla dzieci, jak i dorosłych.

Lokalna legenda mówi o 'duchu młynarza', który podobno nadal opiekuje się młynem wodnym znajdującym się na terenie skansenu. Według opowieści, młynarz był tak przywiązany do swojego młyna, że nawet po śmierci nie chciał go opuścić. Niektórzy twierdzą, że w ciche noce można usłyszeć dźwięk obracających się żaren, mimo że młyn nie pracuje. Ta historia jest często opowiadana dzieciom podczas warsztatów młynarskich, co dodaje im tajemniczego klimatu.

Kujawsko-Dobrzyński Park Etnograficzny w Kłóbce to miejsce, gdzie można poznać kulturę i tradycje Kujaw i ziemi dobrzyńskiej. Skansen położony jest w malowniczej dolinie rzeki Lubieńki, co tworzy wyjątkowy klimat tego miejsca. Jednym z najcenniejszych obiektów jest dwór, w którym mieszkała Maria Wodzińska – muza Fryderyka Chopina i adresatka jego oświadczyn. Ta romantyczna historia nadaje miejscu szczególnego uroku i jest często przywoływana podczas warsztatów muzycznych organizowanych w skansenie.

Warsztaty tkackie to jedna z głównych atrakcji dla rodzin. Pod okiem doświadczonych tkaczek można nauczyć się podstaw tego rzemiosła i stworzyć własny mały kilimek. Ciekawostką jest fakt, że w skansenie znajduje się kolekcja oryginalnych kujawskich pasiaków – charakterystycznych tkanin w kolorowe pasy, które były używane do szycia strojów ludowych i jako elementy wyposażenia domów.

Mało znany fakt: na terenie skansenu rośnie ponad 200 gatunków roślin leczniczych i użytkowych, które były tradycyjnie wykorzystywane w kuchni i medycynie ludowej. Podczas warsztatów zielarskich można nauczyć się rozpoznawania tych roślin i przygotowywania z nich naparów, maści czy przypraw. Jest to szczególnie wartościowe doświadczenie dla rodzin, które chcą przekazać dzieciom wiedzę o naturalnych metodach leczenia i zdrowym stylu życia.

Porównując oferty warsztatowe wszystkich siedmiu skansenów, można zauważyć pewne podobieństwa i różnice. Wszystkie skanseny oferują warsztaty rękodzielnicze, jednak każdy specjalizuje się w nieco innej dziedzinie, charakterystycznej dla danego regionu. Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach słynie z warsztatów tkackich i zielarskich, Zagroda Wsi Pszczyńskiej z garncarskich i kulinarnych, a Skansen Ziemi Łowickiej z wycinankarskich.

Jeśli chodzi o dostępność cenową, najtańsze warsztaty oferuje Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim (ceny w kategorii 'tanie'), podczas gdy warsztaty w Skansenie - Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu są nieco droższe (kategoria 'średnie'). Najdroższe, ale też najbardziej rozbudowane programy warsztatowe można znaleźć w Kujawsko-Dobrzyńskim Parku Etnograficznym w Kłóbce (kategoria 'drogie').

Pod względem różnorodności oferty warsztatowej zdecydowanie wyróżnia się Skansen - Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, który oferuje ponad 20 różnych rodzajów warsztatów, od tradycyjnych rzemiosł po zajęcia kulinarne i muzyczne. Z kolei Skansen Wsi Pogórzańskiej im. prof. R. Reinfussa w Szymbarku, choć ma mniejszą liczbę warsztatów, oferuje unikatowe zajęcia kowalskie, których nie znajdziemy w innych miejscach.

Warto również zwrócić uwagę na sezonowość oferty – niektóre warsztaty, szczególnie te związane z cyklem prac rolniczych (żniwa, wykopki, sianokosy), są dostępne tylko w określonych porach roku. Najbardziej kompleksową ofertę całoroczną posiada Skansen - Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, który dzięki posiadaniu wielu budynków z możliwością ogrzewania może prowadzić zajęcia przez cały rok.

Pod względem infrastruktury dla rodzin z dziećmi najlepiej wypada Skansen - Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu oraz Kujawsko-Dobrzyński Park Etnograficzny w Kłóbce, które oferują miejsca odpoczynku, place zabaw i punkty gastronomiczne. Z kolei Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach, choć ma skromniejszą infrastrukturę, zachwyca autentycznością i kameralną atmosferą.

Niezależnie od wybranego skansenu, warsztaty rodzinne to doskonała okazja do spędzenia czasu razem, nauki nowych umiejętności i poznania historii w sposób interaktywny i angażujący. To inwestycja nie tylko w wiedzę, ale również w rodzinne wspomnienia, które pozostaną na długo w pamięci zarówno dzieci, jak i dorosłych.