Wzgórze Lecha to miejsce, od którego zaczyna się każda wizyta w Gnieźnie. Według legendy, to właśnie tutaj Lech, jeden z trzech braci - założycieli słowiańskich państw, zobaczył białego orła na tle zachodzącego słońca i postanowił założyć swoje gniazdo, dając początek nazwie miasta. Archeologiczne badania potwierdzają, że już w VIII wieku istniał tu potężny gród obronny plemienia Polan, a miejsce to było ośrodkiem kultu nawet przed przyjęciem chrześcijaństwa. Na wzgórzu odkryto pozostałości pogańskiego kurhanu oraz XI-wieczny grobowiec, co świadczy o jego długiej i bogatej historii.

Dominującym punktem Wzgórza Lecha jest Bazylika Prymasowska Sanktuarium św. Wojciecha - jeden z najważniejszych zabytków sakralnych w Polsce. Ta gotycka świątynia, której początki sięgają XI wieku, została wzniesiona przez Bolesława Chrobrego w miejscu dawnej świątyni pogańskiej. Pierwotnie zbudowana na planie prostokąta, była wielokrotnie przebudowywana po licznych pożarach i zniszczeniach. Dzisiejsza katedra zachwyca swoją monumentalną bryłą z dwiema charakterystycznymi wieżami, które górują nad panoramą miasta.

Wnętrze bazyliki kryje prawdziwe skarby polskiej historii i sztuki. Najcenniejszym z nich jest konfesja św. Wojciecha - srebrny sarkofag z 1662 roku, wykonany przez gdańskiego złotnika Piotra von der Rennen, kryjący relikwie świętego. To właśnie grób św. Wojciecha, który zginął męczeńską śmiercią podczas misji chrystianizacyjnej wśród Prusów w 997 roku, stał się celem pielgrzymki cesarza Ottona III w 1000 roku, co doprowadziło do słynnego Zjazdu Gnieźnieńskiego i utworzenia pierwszej metropolii kościelnej w Polsce.

Najsłynniejszym elementem katedry są Drzwi Gnieźnieńskie - arcydzieło romańskiej sztuki odlewniczej z XII wieku. Ten brązowy portal, składający się z dwóch skrzydeł podzielonych na 18 scen, przedstawia życie i męczeńską śmierć św. Wojciecha. Drzwi te są nie tylko bezcennym zabytkiem sztuki, ale również najstarszym polskim 'komiksem', opowiadającym historię obrazami. Każda scena jest pełna szczegółów i ekspresji, ukazując życie codzienne średniowiecznej Polski i Prus.

Bazylika pełniła również funkcję świątyni koronacyjnej pierwszych władców Polski. To tutaj w 1025 roku koronowano Bolesława Chrobrego, a później także Mieszka II Lamberta, Bolesława II Szczodrego, Przemysła II oraz Wacława II. W katedrze zachowały się również inne cenne zabytki, w tym gotyckie stalle, barokowe ołtarze, renesansowe nagrobki arcybiskupów gnieźnieńskich oraz XVIII-wieczne organy. Szczególnie warto zwrócić uwagę na kaplicę Potockich z XVII wieku oraz kaplicę Lubieńskich z XVIII wieku, które są przykładami najwyższej klasy sztuki barokowej.

Wzgórze Lecha i Bazylika Prymasowska to nie tylko zabytki, ale żywe świadectwo początków polskiej państwowości i chrześcijaństwa na ziemiach polskich. To miejsce, gdzie historia jest namacalna, gdzie każdy kamień opowiada dzieje pierwszych Piastów i narodzin Polski.

Niedaleko Wzgórza Lecha, na Placu im. Prymasa Mikołaja Trąby, dumnie wznosi się Pomnik Bolesława Chrobrego - monumentalne dzieło upamiętniające pierwszego koronowanego króla Polski. Posąg przedstawia władcę siedzącego na tronie, z koroną na głowie, berłem w prawej dłoni i jabłkiem królewskim w lewej. Twarz monarchy wyraża siłę i determinację, cechy, które pozwoliły mu zbudować potężne państwo i uzyskać dla Polski koronę królewską.

Pomnik został odsłonięty w 1985 roku z okazji tysiąclecia śmierci Bolesława Chrobrego i szybko stał się jednym z symboli miasta. Jego autorem jest znany polski rzeźbiarz Jerzy Sobociński. Monument ma nie tylko wartość artystyczną, ale przede wszystkim historyczną i edukacyjną - przypomina o roli, jaką Gniezno i jego pierwszy król odegrali w kształtowaniu polskiej państwowości.

Bolesław Chrobry, syn Mieszka I i Dobrawy, panował w latach 992-1025. To za jego rządów Polska stała się liczącym się państwem w Europie. To on zorganizował słynny Zjazd Gnieźnieński w 1000 roku, podczas którego cesarz Otton III uznał niezależność polskiego Kościoła i zgodził się na utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie. Chrobry prowadził również aktywną politykę zagraniczną, przyłączając do Polski Morawy, Słowację, Łużyce i Milsko. Jego koronacja w 1025 roku była ukoronowaniem tych wysiłków i symbolicznym wejściem Polski do rodziny europejskich królestw.

Niedaleko pomnika, przy ulicy Kolegiaty 2, mieści się Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej - skarbnica bezcennych dzieł sztuki sakralnej i pamiątek związanych z historią Kościoła w Polsce. Muzeum zostało założone w 1979 roku i mieści się w zabytkowym budynku dawnej Akademii Gnieźnieńskiej z XVIII wieku.

Zbiory muzeum obejmują eksponaty od średniowiecza po czasy współczesne. Wśród najcenniejszych znajdują się gotyckie rzeźby, w tym słynna 'Madonna z Dzieciątkiem' z XIV wieku, średniowieczne rękopisy i inkunabuły, w tym unikatowe mszały gnieźnieńskie, oraz bogata kolekcja malarstwa religijnego od XV do XIX wieku. Szczególnie cenne są dzieła złotnictwa sakralnego - kielichy, monstrancje, relikwiarze, w tym słynny relikwiarz św. Wojciecha z XIV wieku.

Muzeum posiada również bogatą kolekcję tkanin liturgicznych, w tym ornatów, kap i dalmatyk, często bogato haftowanych złotem i srebrem. Wyjątkowym eksponatem jest kielich koronacyjny królów polskich - według tradycji używany podczas ceremonii koronacyjnych w gnieźnieńskiej katedrze.

Jedną z najcenniejszych części zbiorów są dokumenty historyczne, w tym bulle papieskie, akty fundacyjne i przywileje nadawane Kościołowi gnieźnieńskiemu przez władców Polski. Wśród nich znajduje się kopia bulli papieża Sylwestra II z 1000 roku, ustanawiająca arcybiskupstwo w Gnieźnie.

Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej to nie tylko miejsce przechowywania cennych zabytków, ale również ośrodek badań nad historią Kościoła w Polsce i centrum edukacji historycznej. Regularnie organizowane są tu wystawy czasowe, konferencje naukowe i warsztaty edukacyjne dla dzieci i młodzieży.

Zwiedzanie muzeum to fascynująca podróż przez historię polskiego chrześcijaństwa, od jego początków w czasach Mieszka I i Bolesława Chrobrego, przez okres świetności w średniowieczu, aż po czasy współczesne. To również okazja do poznania roli, jaką Kościół odegrał w kształtowaniu polskiej kultury, sztuki i tożsamości narodowej.

Podczas spaceru po Gnieźnie, szczególnie z dziećmi, warto zwrócić uwagę na nietypową atrakcję przy ulicy Kanclerza Jana Łaskiego - Królika Woja Piastowskiego. Ta urocza, niewielka rzeźba przedstawiająca królika w zbroi rycerskiej, z mieczem i tarczą, stała się jednym z najbardziej lubianych przez turystów elementów miejskiego krajobrazu. Figurka nawiązuje do legendy o Piaście Kołodzieju i tajemniczych wędrowcach, którzy przepowiedzieli jego synowi Siemowitowi wielką przyszłość. Według niektórych interpretacji, wędrowcy ci mieli przybrać postać królików.

Królik Woj Piastowski to nie tylko zabawna ciekawostka, ale również element większego projektu edukacyjnego, mającego na celu przybliżenie historii początków państwa polskiego najmłodszym turystom. Figurka stała się tak popularna, że doczekała się własnych pamiątek - pocztówek, magnesów i pluszaków, które można kupić w lokalnych sklepach z pamiątkami.

Gniezno jest sercem Szlaku Piastowskiego - jednego z najstarszych i najbardziej znanych szlaków turystycznych w Polsce, który łączy miejsca związane z początkami państwa polskiego i dynastią Piastów. Szlak, utworzony w latach 60. XX wieku, prowadzi przez najważniejsze ośrodki wczesnopiastowskie w Wielkopolsce i na Kujawach, w tym Poznań, Ostrów Lednicki, Biskupin, Kruszwicę i Strzelno.

Jednym z mniej znanych, ale wartych odkrycia miejsc na Szlaku Piastowskim w Gnieźnie jest Park Miejski im. gen. Władysława Andersa. Ten założony w XIX wieku park oferuje nie tylko cień i odpoczynek po zwiedzaniu, ale również interesujące obiekty historyczne, w tym pozostałości średniowiecznych murów miejskich i XIX-wieczne pomniki. Park jest doskonałym miejscem na piknik lub relaksujący spacer wśród starodrzewu.

Innym ciekawym punktem jest Rynek z charakterystycznym ratuszem z XIX wieku. Choć obecna zabudowa rynku pochodzi głównie z XVIII i XIX wieku, to miejsce to było świadkiem wielu historycznych wydarzeń, w tym uroczystych wjazdów królów polskich zmierzających na koronację do katedry. Na rynku i w jego okolicach znajduje się wiele kawiarni i restauracji, gdzie można odpocząć i skosztować lokalnych specjałów.

Warto również odwiedzić Muzeum Początków Państwa Polskiego, które w nowoczesny i interaktywny sposób prezentuje historię formowania się polskiej państwowości. Muzeum posiada bogatą kolekcję archeologiczną, w tym znaleziska z wykopalisk na Wzgórzu Lecha i innych wczesnośredniowiecznych grodów wielkopolskich. Szczególnie interesująca jest rekonstrukcja wczesnośredniowiecznej osady, pozwalająca zobaczyć, jak wyglądało życie codzienne w czasach pierwszych Piastów.

Dla miłośników architektury sakralnej interesującym obiektem jest również Kościół św. Jana Chrzciciela - gotycka świątynia z XIV wieku, przebudowana w stylu barokowym w XVIII wieku. Kościół słynie z pięknego wnętrza z barokowymi ołtarzami i amboną oraz z cennych organów z XVIII wieku.

Gniezno, jako pierwsza stolica Polski i kolebka polskiej państwowości, oferuje turystom niezapomnianą podróż w czasie. Od majestatycznej Bazyliki Prymasowskiej na Wzgórzu Lecha, przez bogate zbiory Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, po urokliwego Królika Woja Piastowskiego - każdy element tego historycznego miasta opowiada fascynującą historię początków Polski. Zwiedzanie Gniezna to nie tylko lekcja historii, ale również okazja do odkrycia piękna architektury, sztuki i kultury, które przez wieki kształtowały polską tożsamość narodową.