Majestatyczne mury Zamku Książąt Mazowieckich to bez wątpienia najważniejszy symbol Ciechanowa i punkt obowiązkowy każdej kulturalnej wycieczki. Ta gotycka warownia, wzniesiona na przełomie XIV i XV wieku z inicjatywy księcia Janusza I Starszego, stanowi jeden z najlepiej zachowanych przykładów średniowiecznej architektury obronnej na Mazowszu. Potężne cylindryczne baszty połączone murem kurtynowym robią ogromne wrażenie nawet na współczesnych turystach.

Historia zamku jest fascynująca i pełna dramatycznych zwrotów akcji. Według lokalnych legend, w podziemiach warowni ukryto skarby książęce podczas najazdu szwedzkiego, których nigdy nie odnaleziono. Inna opowieść mówi o tajemniczym tunelu łączącym zamek z pobliskim klasztorem, którym uciekali obrońcy w czasie oblężeń. Choć historycy podchodzą do tych opowieści z rezerwą, dodają one zamkowi tajemniczego uroku.

Zamek pełnił funkcję nie tylko obronną, ale również administracyjną - był siedzibą kasztelanii ciechanowskiej i miejscem, gdzie książęta mazowieccy sprawowali sądy. Po włączeniu Mazowsza do Korony w 1526 roku, warownia straciła na znaczeniu, a w XVII wieku została poważnie zniszczona podczas potopu szwedzkiego. Przez kolejne stulecia popadała w ruinę, służąc okolicznym mieszkańcom jako źródło budulca.

Dopiero w XX wieku doceniono historyczną wartość obiektu i rozpoczęto prace konserwatorskie. Dziś zamek jest oddziałem Muzeum Szlachty Mazowieckiej i tętni życiem kulturalnym. Na dziedzińcu organizowane są turnieje rycerskie, koncerty muzyki dawnej i inscenizacje historyczne, które pozwalają przenieść się w czasie do epoki średniowiecza. Szczególnie warto odwiedzić zamek podczas corocznych Dni Ciechanowa, kiedy odbywają się tu widowiskowe pokazy walk rycerskich i rzemiosła dawnego.

Wnętrza zamkowych baszt kryją ekspozycje archeologiczne prezentujące znaleziska z terenu zamku i okolic, w tym broń, elementy uzbrojenia, przedmioty codziennego użytku oraz biżuterię. Szczególnie cenna jest kolekcja średniowiecznych monet i pieczęci książęcych. Z tarasu widokowego na szczycie wschodniej baszty roztacza się malownicza panorama miasta i doliny rzeki Łydyni.

Co ciekawe, zamek można zwiedzać w ramach programu 'Kulturalna szkoła na Mazowszu', który umożliwia uczniom szkół podstawowych i ponadpodstawowych korzystanie z preferencyjnych cen biletów. Za symboliczną złotówkę młodzi ludzie mogą poznać fascynującą historię regionu, co stanowi doskonałą formę edukacji historycznej.

Muzeum Szlachty Mazowieckiej to prawdziwa skarbnica wiedzy o historii i kulturze regionu. Główna siedziba muzeum mieści się w neogotyckim budynku przy ulicy Warszawskiej, który sam w sobie stanowi cenny zabytek architektury. Placówka powstała w 1976 roku i od tego czasu konsekwentnie gromadzi, opracowuje i udostępnia zbiory związane z dziejami Mazowsza, ze szczególnym uwzględnieniem kultury szlacheckiej.

Wyjątkowość tego muzeum polega na kompleksowym podejściu do prezentacji dziedzictwa kulturowego regionu. Stała ekspozycja 'Szlachta mazowiecka' wprowadza zwiedzających w fascynujący świat życia codziennego, obyczajów i kultury materialnej szlachty zamieszkującej te tereny od XVI do XIX wieku. Można tu podziwiać autentyczne meble, portrety trumienne, elementy strojów szlacheckich, broń paradną oraz dokumenty historyczne, w tym rzadkie rękopisy i starodruki.

Jednym z najcenniejszych eksponatów jest kolekcja pasów kontuszowych - luksusowych dodatków do męskiego stroju szlacheckiego, które były wyznacznikiem statusu społecznego i zamożności. Muzeum posiada również unikatowy zbiór sreber stołowych, porcelany i szkła używanego w dworach szlacheckich.

Mało kto wie, że w zbiorach muzeum znajduje się tajemniczy dokument z XVII wieku, opisujący rzekome pojawienie się 'ognistego smoka' nad Ciechanowem w 1646 roku. Ten osobliwy zapis, będący prawdopodobnie świadectwem obserwacji zjawiska astronomicznego, stanowi ciekawostkę dla miłośników lokalnych legend.

Muzeum organizuje także czasowe wystawy tematyczne, warsztaty edukacyjne oraz lekcje muzealne, które cieszą się dużym zainteresowaniem szkół z całego regionu. W ramach programu 'Kulturalna szkoła na Mazowszu' uczniowie mogą korzystać z oferty muzeum za symboliczną złotówkę, co czyni wiedzę historyczną bardziej dostępną dla młodego pokolenia.

Zupełnie inny charakter ma Park Nauki Torus, który stanowi nowoczesne centrum edukacji interaktywnej. Zlokalizowany przy ulicy Płockiej obiekt to miejsce, gdzie nauka staje się fascynującą przygodą. Park został otwarty stosunkowo niedawno i szybko zyskał popularność zarówno wśród mieszkańców, jak i turystów.

Torus oferuje kilkadziesiąt interaktywnych stanowisk demonstracyjnych, które w przystępny sposób prezentują prawa fizyki, zjawiska optyczne, akustyczne i mechaniczne. Zwiedzający mogą samodzielnie przeprowadzać eksperymenty, obserwować zjawiska przyrodnicze i poznawać tajniki nauki poprzez zabawę. Szczególnie popularne są pokazy z wykorzystaniem generatora Van de Graaffa, który demonstruje właściwości elektryczności statycznej, oraz eksperymenty z cieczami nieniutonowskimi.

Unikalnym elementem parku jest planetarium, w którym odbywają się seanse astronomiczne pozwalające poznać tajemnice kosmosu. Projekcje na kopule planetarium przenoszą widzów w podróż przez Układ Słoneczny, odległe galaktyki i mgławice, a profesjonalni edukatorzy objaśniają fascynujące zjawiska astronomiczne.

Park Nauki Torus organizuje również tematyczne warsztaty naukowe, podczas których uczestnicy mogą samodzielnie wykonać proste urządzenia fizyczne, poznać zasady programowania robotów czy zgłębić tajniki chemii. Oferta edukacyjna parku jest stale rozwijana i dostosowywana do różnych grup wiekowych, co sprawia, że miejsce to jest atrakcyjne zarówno dla rodzin z dziećmi, jak i dla dorosłych pasjonatów nauki.

Powiatowe Centrum Kultury i Sztuki im. Marii Konopnickiej to instytucja o wyjątkowo bogatej historii, sięgającej początków XX wieku. Jej początki związane są z Domem Ludowym, który został otwarty w 1907 roku, a jego inaugurację uświetnił specjalnie napisany na tę okazję wiersz Marii Konopnickiej. Ten fakt historyczny stanowi niezwykle cenny element dziedzictwa kulturalnego miasta i jest źródłem dumy dla mieszkańców Ciechanowa.

Po zawierusze II wojny światowej, w 1947 roku, placówka odrodziła się jako instytucja afiliowana przy Związkach Zawodowych, by z czasem ewoluować w nowoczesne centrum kultury, jakie znamy dziś. Ta ciągłość tradycji kulturalnej, mimo historycznych zawirowań, świadczy o silnym przywiązaniu ciechanowian do wartości związanych z kulturą i sztuką.

Współcześnie PCKiSz oferuje niezwykle różnorodny program kulturalny, obejmujący praktycznie wszystkie dziedziny sztuki. W kameralnej sali kinowej odbywają się projekcje filmowe, ze szczególnym uwzględnieniem ambitnego kina artystycznego i dokumentalnego. Dla miłośników teatru centrum regularnie organizuje spektakle teatralne, zarówno w wykonaniu uznanych zespołów zawodowych, jak i utalentowanych grup amatorskich.

Jednym z mniej znanych, a niezwykle cennych aspektów działalności centrum jest kultywowanie lokalnych tradycji ludowych. W ramach warsztatów rękodzieła można poznać zanikające techniki wytwarzania tradycyjnych ozdób i przedmiotów użytkowych charakterystycznych dla regionu mazowieckiego. Szczególnie interesujące są warsztaty wycinanki ludowej, która na Mazowszu ma swoje unikalne formy i wzory.

Centrum prowadzi również bogatą działalność edukacyjną w zakresie muzyki, tańca i sztuk plastycznych. Funkcjonujące tu zespoły taneczne, chóry i grupy teatralne regularnie zdobywają nagrody na festiwalach i przeglądach o zasięgu ogólnopolskim. Warto wspomnieć o Ludowym Zespole Artystycznym 'Ciechanów', który od dekad pielęgnuje folklor mazowiecki, prezentując autentyczne tańce, pieśni i obrzędy regionalne.

Galeria sztuki działająca w ramach centrum regularnie prezentuje wystawy prac zarówno uznanych artystów, jak i utalentowanych twórców lokalnych. Szczególnie cenne są ekspozycje przybliżające twórczość artystów związanych z regionem, których dorobek stanowi ważny element kulturalnej tożsamości Mazowsza.

Niezwykle istotnym elementem działalności PCKiSz są cykliczne wydarzenia kulturalne, które na stałe wpisały się w kalendarz miasta. Wśród nich warto wymienić Ciechanowskie Spotkania Muzealne, Festiwal Teatralny 'DIONIZJE' czy Koncerty Zamkowe. Te wydarzenia przyciągają nie tylko mieszkańców, ale również turystów z całego regionu, stanowiąc doskonałą okazję do poznania kulturalnego oblicza miasta.

Ciekawostką jest fakt, że w archiwum centrum znajdują się unikalne nagrania lokalnych gawędziarzy i muzyków ludowych z lat 60. i 70. XX wieku, które stanowią bezcenne źródło wiedzy o niematerialnym dziedzictwie kulturowym regionu. Te archiwalia są stopniowo digitalizowane i udostępniane badaczom folkloru oraz wszystkim zainteresowanym.

Powiatowe Centrum Kultury i Sztuki im. Marii Konopnickiej stanowi doskonałe zwieńczenie kulturalnej podróży po Ciechanowie. Po zwiedzeniu historycznego zamku, poznaniu tradycji szlacheckich w muzeum i eksperymentach naukowych w Parku Torus, warto zanurzyć się w żywej kulturze współczesnej, której centrum jest właśnie ta instytucja. Bogaty program wydarzeń sprawia, że każdy weekend w Ciechanowie może być pełen inspirujących doświadczeń kulturalnych, łączących szacunek dla tradycji z otwartością na nowe formy wyrazu artystycznego.