Nasza podróż rozpoczyna się od dwóch miejsc ściśle związanych z powstaniami jakobickimi - Culloden Battlefield i Battle of Prestonpans. Culloden, położone niedaleko Inverness, to miejsce ostatniej bitwy stoczonej na brytyjskiej ziemi w 1746 roku. Pole bitwy Culloden, zarządzane przez National Trust for Scotland, oferuje niezwykle immersyjne doświadczenie. Centrum dla zwiedzających, otwarte codziennie (stan na październik 2023), prezentuje historię z obu perspektyw - jakobickiej i hanowerskiej. Interaktywne wystawy, rekonstrukcje i spacery z przewodnikiem po polu bitwy pozwalają poczuć atmosferę tamtych dni. Ceny biletów wahają się od 14 do 84 funtów, w zależności od wybranej opcji zwiedzania i liczby osób.

Odwiedzający chwalą muzeum za jego szczegółowość i obiektywne przedstawienie historii. Jak pisze jeden z gości: 'Bardzo interesujące miejsce. Ciekawe muzeum, w którym opisana jest historia powstania jakobińskiego z dwóch perspektyw - ze strony Jakobinów i rządzących Anglików. Warto zwiedzić z audioguidem.' Pole bitwy jest dostępne przez cały rok, co pozwala na obserwację, jak zmienia się ono wraz z porami roku.

Z kolei Battle of Prestonpans, 1745, położone niedaleko Edynburga, oferuje inną perspektywę na powstania jakobickie. To miejsce pierwszego znaczącego zwycięstwa Karola Edwarda Stuarta, znanego jako Bonnie Prince Charlie. Chociaż infrastruktura turystyczna jest tu skromniejsza niż w Culloden, miejsce to ma swój niepowtarzalny urok. Punkt widokowy w kształcie piramidy oferuje panoramiczny widok na pole bitwy. Jak zauważa jeden z odwiedzających: 'Imponujące wzgórze w kształcie piramidy, zbudowane w latach 60. XX wieku, z którego wyraźnie widać pole bitwy z 1745 r. pod Prestonpas.'

Porównując oba miejsca, Culloden oferuje bardziej rozbudowaną infrastrukturę turystyczną i edukacyjną, co czyni je idealnym wyborem dla rodzin z dziećmi. Prestonpans, choć mniej rozwinięte turystycznie, może być interesującą opcją dla tych, którzy preferują mniej zatłoczone miejsca i chcą skupić się na samodzielnym odkrywaniu historii. Oba miejsca są łatwo dostępne samochodem i oferują bezpłatne parkingi, co ułatwia planowanie wizyty.

Kontynuując naszą podróż przez historyczne pola bitewne Szkocji, przenosimy się do Halidon Hill i Glen Sheil, dwóch miejsc, które reprezentują różne epoki szkockiej historii militarnej.

Halidon Hill Battlefield, położone niedaleko Berwick-upon-Tweed, jest świadectwem średniowiecznych konfliktów między Szkocją a Anglią. Bitwa, która miała tu miejsce w 1333 roku, była kluczowym momentem w wojnach o niepodległość Szkocji. Dzisiaj Halidon Hill oferuje nie tylko lekcję historii, ale także zapierające dech w piersiach widoki na okolicę. Jak zauważa jeden z odwiedzających: 'Historyczne miejsce bitwy pomiędzy Koroną Szkocką a Koroną Angielską w 1333 roku zapewnia interesującą panoramę obszaru od Morza Północnego via Berwick po Cheviots na południowym zachodzie.'

Dostęp do Halidon Hill jest bezpłatny, co czyni go atrakcyjnym celem dla rodzin podróżujących z ograniczonym budżetem. Parking jest dostępny, choć niektórzy odwiedzający zauważają, że dotarcie do głównego punktu widokowego wymaga krótkiego spaceru: 'Piękne widoki z parkingu. Pół mili spacerem do punktu informacyjnego nad miejscem bitwy.' To miejsce jest idealne dla tych, którzy lubią łączyć naukę historii z aktywnością na świeżym powietrzu.

Z kolei Battle of Glen Sheil przenosi nas do XVIII wieku, do czasów powstania jakobickiego z 1719 roku. To mniej znane pole bitewne oferuje unikalne doświadczenie ze względu na swoje położenie w malowniczej dolinie w Highlands. Jak opisuje jeden z odwiedzających: 'Cudowna dolina pełna rzek i wodospadów. Warto zatrzymać się tam, gdzie hiszpańscy żołnierze walczyli i ginęli jako bohaterowie za swoich sojuszników.'

Glen Sheil, w przeciwieństwie do bardziej rozwiniętych turystycznie miejsc, oferuje bardziej surowe, naturalne doświadczenie. Nie ma tu rozbudowanej infrastruktury turystycznej, ale to właśnie stanowi o uroku tego miejsca. Odwiedzający powinni być przygotowani na piesze wędrówki i zmienne warunki pogodowe typowe dla szkockich gór.

Porównując oba miejsca, Halidon Hill jest łatwiej dostępne i oferuje bardziej kompleksowe informacje historyczne na miejscu. Jest to dobry wybór dla rodzin z młodszymi dziećmi lub osób o ograniczonej mobilności. Glen Sheil z kolei jest idealne dla miłośników przyrody i bardziej zaawansowanych turystów, którzy cenią sobie połączenie historii z pięknem dzikiej szkockiej przyrody.

Warto zauważyć, że oba miejsca są bezpłatne, co czyni je atrakcyjnymi opcjami dla podróżujących z ograniczonym budżetem. Jednakże, podczas gdy Halidon Hill oferuje parking i łatwy dostęp, Glen Sheil wymaga więcej planowania i przygotowania do wizyty, szczególnie jeśli chodzi o odpowiednie obuwie i odzież.

Nasza podróż przez historyczne pola bitewne Szkocji kończy się na Flodden Field Memorial, miejscu jednej z najbardziej znaczących i tragicznych bitew w historii Szkocji. Bitwa pod Flodden, która miała miejsce w 1513 roku, była punktem zwrotnym w relacjach anglo-szkockich i pozostawiła głęboki ślad w świadomości narodowej Szkotów.

Flodden Field Memorial, położone w Northumberland, tuż przy granicy ze Szkocją, oferuje odwiedzającym unikalną możliwość zgłębienia tej kluczowej bitwy. Miejsce to, choć nie tak rozbudowane turystycznie jak Culloden, ma swój niepowtarzalny urok i atmosferę. Jak zauważa jeden z odwiedzających: 'Nie do końca klimatyczny jak Culloden, ale coś wyczułem. Dobrze oznakowane z okolicznych dróg do małego parkingu. Tablice wskaźników oprowadzą Cię po polu bitwy, najpierw opisując, co się wydarzyło.'

Infrastruktura na miejscu jest skromna, ale dobrze przemyślana. Dostępne są dwa bezpłatne parkingi - jeden przy kościele, drugi przy pomniku. Ścieżki edukacyjne z tablicami informacyjnymi pozwalają na samodzielne odkrywanie historii bitwy. Jak opisuje inny gość: 'Na skraju pól znajduje się szlak z bardziej szczegółowymi tablicami informującymi o tym, kto gdzie był i co się wydarzyło.'

Co wyróżnia Flodden spośród innych pól bitewnych, to jego stosunkowo niezmieniony charakter od czasów bitwy. Pozwala to odwiedzającym lepiej wyobrazić sobie warunki, w jakich toczyła się walka. Jak zauważa jeden z recenzentów: 'Z tego punktu widokowego roztacza się widok na część miejsca, w którym miała miejsce bitwa i gdzie przebywali niektórzy angielscy żołnierze.'

Porównując Flodden z wcześniej omówionymi miejscami, można zauważyć, że oferuje ono bardziej kameralne i refleksyjne doświadczenie. W przeciwieństwie do Culloden, nie ma tu rozbudowanego centrum dla zwiedzających, ale to właśnie ta prostota pozwala na głębsze zanurzenie się w historię. Flodden jest idealne dla tych, którzy cenią sobie ciszę i spokój podczas odkrywania historii.

Pod względem dostępności i udogodnień, Flodden plasuje się pomiędzy łatwo dostępnym Halidon Hill a bardziej odległym Glen Sheil. Jest łatwe do znalezienia i oferuje podstawowe udogodnienia, takie jak parking i toalety w pobliskiej sali wiejskiej. Jednakże, podobnie jak w przypadku innych pól bitewnych, warto pamiętać o odpowiednim obuwiu, szczególnie po deszczu, gdy ścieżki mogą być błotniste.

Flodden Field Memorial, choć mniej znane niż Culloden czy Bannockburn, jest miejscem o ogromnym znaczeniu historycznym i emocjonalnym dla Szkotów. Oferuje ono unikalne doświadczenie edukacyjne, pozwalając odwiedzającym na własną interpretację i refleksję nad wydarzeniami, które kształtowały historię Szkocji i Anglii.

Podsumowując naszą podróż przez historyczne pola bitewne Szkocji, warto podkreślić, że każde z tych miejsc - Culloden, Prestonpans, Halidon Hill, Glen Sheil i Flodden - oferuje unikalne spojrzenie na burzliwą historię kraju. Od rozbudowanych centrów edukacyjnych po ciche, niemal nietknięte krajobrazy, każde pole bitwy ma swoją własną atmosferę i charakter. Niezależnie od tego, czy jesteś pasjonatem historii, czy szukasz edukacyjnych doświadczeń dla całej rodziny, szkockie pola bitewne oferują niezapomniane przeżycia i głębokie zrozumienie wydarzeń, które ukształtowały nie tylko Szkocję, ale i całą Wielką Brytanię.