Most Edmunda Pettusa to imponująca konstrukcja inżynieryjna, która łączy brzegi rzeki Alabama w mieście Selma. Zbudowany w 1940 roku, most stanowi przykład charakterystycznej architektury łukowej z okresu międzywojennego. Jego całkowita długość wynosi 1248 stóp (około 380 metrów), a centralny stalowy przęsło rozciąga się na długość 250 stóp (76 metrów). Konstrukcja wspiera się na dziewięciu masywnych betonowych łukach po wschodniej stronie, co nadaje jej charakterystyczny wygląd. Most obsługuje cztery pasy ruchu drogi US Route 80 Business i do dziś służy jako ważna arteria komunikacyjna w regionie.

Nazwa mostu budzi kontrowersje, ponieważ Edmund Winston Pettus, którego upamiętnia, był nie tylko generałem brygady Konfederacji i senatorem Stanów Zjednoczonych, ale również przywódcą Ku Klux Klanu w Alabamie. Ta sprzeczność między rasistowską przeszłością patrona a rolą mostu jako symbolu walki o równouprawnienie stanowi interesujący paradoks historyczny. W 2020 roku, po śmierci Johna Lewisa - ikony ruchu praw obywatelskich, który został ciężko ranny podczas 'Krwawej niedzieli' - nasiliły się głosy wzywające do zmiany nazwy mostu na jego cześć.

Przed wydarzeniami z 1965 roku most nie wyróżniał się niczym szczególnym na tle innych amerykańskich przepraw. Jednak historia nadała mu znaczenie, które wykracza daleko poza jego funkcję transportową. W 2011 roku most został uznany za 'funkcjonalnie przestarzały', ponieważ nie spełnia już współczesnych standardów projektowych dla swojego obciążenia ruchem. Mimo to, ze względu na ogromne znaczenie historyczne, konstrukcja jest starannie utrzymywana i konserwowana.

Ciekawostką architektoniczną jest fakt, że most składa się z 11 przęseł - 10 mniejszych betonowych oraz centralnego stalowego nad rzeką. Ta kombinacja materiałów była typowa dla mostów budowanych w tamtym okresie w Stanach Zjednoczonych. Projektanci musieli uwzględnić sezonowe wahania poziomu wody w rzece Alabama, która w okresie wiosennych roztopów potrafi znacznie wezbrać.

Z perspektywy inżynieryjnej most Edmunda Pettusa reprezentuje typowy przykład amerykańskiej architektury mostowej z połowy XX wieku. Jego stalowa konstrukcja łukowa była wówczas popularnym rozwiązaniem dla średnich przepraw rzecznych. Warto zauważyć, że most został zaprojektowany w czasach, gdy segregacja rasowa była normą w południowych stanach USA. Ironią losu jest fakt, że konstrukcja nazwana na cześć zwolennika supremacji białych stała się później symbolem walki z tym systemem.

Most jest widoczny z daleka, gdy zbliżamy się do Selmy drogą US-80. Jego charakterystyczna sylwetka z łukowatym przęsłem górującym nad rzeką Alabama stanowi rozpoznawalny element krajobrazu miasta. Dla wielu odwiedzających pierwszy widok mostu wywołuje silne emocje, związane ze świadomością dramatycznych wydarzeń, które miały tu miejsce. Szczególnie poruszające jest przejście pieszo przez most, śladami uczestników marszu z 1965 roku.

Z mostu rozciąga się malowniczy widok na rzekę Alabama i okoliczne tereny. W pogodne dni można dostrzec charakterystyczną panoramę Selmy z jej historycznymi budynkami. Warto zatrzymać się na chwilę w środkowej części mostu, aby w pełni docenić zarówno walory krajobrazowe, jak i historyczne znaczenie tego miejsca. Dla fotografów most stanowi wdzięczny obiekt, szczególnie o zachodzie słońca, gdy ostatnie promienie odbijają się w wodach rzeki Alabama.

7 marca 1965 roku most Edmunda Pettusa stał się areną jednego z najbardziej dramatycznych i przełomowych wydarzeń w historii amerykańskiego ruchu praw obywatelskich. Tego dnia około 600 pokojowych demonstrantów, prowadzonych przez Johna Lewisa z Komitetu Koordynacyjnego Studentów Przeciwko Przemocy (SNCC) oraz Hosea Williamsa z Południowej Konferencji Chrześcijańskiego Przywództwa (SCLC), wyruszyło z Selmy w kierunku Montgomery, stolicy stanu Alabama. Celem marszu było zwrócenie uwagi na systematyczne pozbawianie czarnoskórych Amerykanów prawa do głosowania.

Gdy demonstranci dotarli do mostu Edmunda Pettusa, zostali zatrzymani przez kordon policji stanowej Alabamy pod dowództwem szeryfa Jima Clarka. Mimo pokojowego charakteru protestu, funkcjonariusze zaatakowali demonstrantów końmi, pałkami i gazem łzawiącym. Brutalne sceny przemocy zostały uwiecznione przez obecnych na miejscu dziennikarzy i fotografów, a następnie transmitowane w telewizji na cały kraj. John Lewis doznał pęknięcia czaszki, a dziesiątki innych uczestników marszu zostało poważnie rannych.

Wydarzenia te, które przeszły do historii jako 'Krwawa niedziela' (Bloody Sunday), wywołały falę oburzenia w całych Stanach Zjednoczonych. Dwa dni później, 9 marca, dr Martin Luther King Jr. poprowadził symboliczny marsz na most, który zatrzymał się na moście po modlitwie, aby uniknąć kolejnej konfrontacji z policją. Ten marsz został nazwany 'Turnaround Tuesday' (Wtorek Zawracania). Wreszcie, 21 marca, rozpoczął się pełnoprawny marsz z Selmy do Montgomery, chroniony przez oddziały Gwardii Narodowej na rozkaz prezydenta Lyndona B. Johnsona. Marsz trwał pięć dni i zakończył się dotarciem do stolicy stanu, gdzie dr King wygłosił słynne przemówienie przed budynkiem stanowego Kapitolu.

Bezpośrednim rezultatem tych wydarzeń było uchwalenie przez Kongres USA Ustawy o Prawach Wyborczych (Voting Rights Act) z 1965 roku, która zakazywała dyskryminacyjnych praktyk wyborczych. Ustawa ta jest uważana za jedno z najważniejszych osiągnięć ruchu praw obywatelskich, a most Edmunda Pettusa stał się symbolem walki o równość i sprawiedliwość.

Warto podkreślić, że wydarzenia na moście nie były odosobnionym incydentem, ale kulminacją długotrwałej kampanii na rzecz praw wyborczych w Selmie. Już od stycznia 1965 roku lokalni aktywiści, wspierani przez organizacje takie jak SNCC i SCLC, organizowali pokojowe protesty i próby rejestracji wyborców. Działania te spotykały się z oporem i przemocą ze strony lokalnych władz, co doprowadziło do aresztowania setek demonstrantów. Śmierć młodego aktywisty Jimmiego Lee Jacksona z rąk policji stanowej 26 lutego 1965 roku stała się bezpośrednim impulsem do zorganizowania marszu z Selmy do Montgomery.

Ciekawym, choć mało znanym faktem jest to, że pierwotnie planowano, iż marsz 7 marca poprowadzi sam dr King. Jednak ze względu na zobowiązania w swojej parafii w Atlancie, nie mógł przybyć do Selmy na czas. Gdyby był obecny, historia mogłaby potoczyć się inaczej, choć trudno spekulować, czy jego obecność zapobiegłaby przemocy.

Po 'Krwawej niedzieli' most Edmunda Pettusa stał się miejscem pielgrzymek dla obrońców praw obywatelskich z całego świata. Co roku, w rocznicę tych wydarzeń, organizowany jest symboliczny marsz przez most, w którym uczestniczą zarówno weterani ruchu praw obywatelskich, jak i młodsze pokolenia aktywistów. John Lewis, który później został kongresmenem i służył w Izbie Reprezentantów przez ponad 30 lat, regularnie uczestniczył w tych marszach aż do swojej śmierci w 2020 roku.

W 2013 roku, w uznaniu jego wyjątkowego znaczenia historycznego, most Edmunda Pettusa został oficjalnie uznany za Narodowy Pomnik Historyczny (National Historic Landmark). Decyzja ta podkreśliła rolę mostu nie tylko jako świadka historii, ale także jako symbolu ciągłej walki o równość i sprawiedliwość w Ameryce.

Współcześnie most Edmunda Pettusa funkcjonuje w podwójnej roli - jako czynna arteria komunikacyjna oraz jako żywy pomnik historii ruchu praw obywatelskich. Każdego roku tysiące turystów i pielgrzymów przybywają do Selmy, aby przejść przez ten historyczny most i oddać hołd odwadze demonstrantów z 1965 roku. Dla wielu Amerykanów, szczególnie z czarnoskórej społeczności, wizyta na moście ma wymiar niemal duchowy - to podróż do miejsca, które symbolizuje zarówno cierpienie, jak i triumf w walce o równość.

Najlepszym sposobem doświadczenia mostu Edmunda Pettusa jest piesze przejście jego długością, najlepiej od strony centrum Selmy, tak jak czynili to uczestnicy marszu w 1965 roku. Wzdłuż trasy znajdują się tablice informacyjne, które przybliżają historię 'Krwawej niedzieli' i znaczenie mostu w amerykańskiej historii. Warto zwrócić uwagę na punkt, w którym demonstranci zostali zatrzymani przez policję - dziś oznaczony jest on niewielkim memoriałem.

Po wschodniej stronie mostu znajduje się Centrum Interpretacyjne Selma do Montgomery National Historic Trail, gdzie można obejrzeć wystawy, filmy dokumentalne i artefakty związane z marszami. Centrum oferuje pogłębione spojrzenie na kontekst historyczny wydarzeń, które rozegrały się na moście, oraz na szerszy ruch praw obywatelskich w Ameryce lat 60. XX wieku.

Warto również odwiedzić pobliskie National Voting Rights Museum and Institute, które dokumentuje walkę o prawa wyborcze w Selmie i całych Stanach Zjednoczonych. Muzeum zawiera bogatą kolekcję fotografii, dokumentów i relacji świadków 'Krwawej niedzieli' oraz późniejszych marszów. Szczególnie poruszająca jest 'Sala Stóp' (Footprints Hall), gdzie uczestnicy historycznych marszów zostawili odciski swoich stóp wraz z osobistymi wspomnieniami.

Ciekawym, choć mniej znanym aspektem historii mostu jest fakt, że przez lata stał się on miejscem różnych form upamiętnienia i protestu. W 2000 roku grupa aktywistów zorganizowała symboliczny marsz przez most, niosąc trumnę symbolizującą 'śmierć rasizmu'. W 2015 roku, w 50. rocznicę 'Krwawej niedzieli', most przekroczył prezydent Barack Obama wraz z Johnem Lewisem i innymi weteranami ruchu praw obywatelskich, co stanowiło potężny symbol postępu, jaki dokonał się w amerykańskim społeczeństwie.

Most Edmunda Pettusa pojawił się również w kulturze popularnej. Został uwieczniony w nagrodzonym Oscarem filmie 'Selma' z 2014 roku, który opowiada historię marszów z Selmy do Montgomery. Sceny przedstawiające 'Krwawą niedzielę' należą do najbardziej wstrząsających momentów filmu i przyczyniły się do przypomnienia młodszym pokoleniom o znaczeniu tych wydarzeń.

Odwiedzając most, warto zwrócić uwagę na kontrast między jego nazwą a symbolicznym znaczeniem. Edmund Pettus był nie tylko generałem Konfederacji, ale także liderem Ku Klux Klanu w Alabamie - organizacji, która terroryzowała czarnoskórych mieszkańców Południa. Ironia losu sprawiła, że most nazwany jego imieniem stał się symbolem walki z rasizmem i segregacją. Ta sprzeczność wywołuje do dziś gorące dyskusje - część aktywistów i historyków opowiada się za zmianą nazwy mostu, podczas gdy inni argumentują, że obecna nazwa stanowi wymowne przypomnienie o przebytej drodze od segregacji do równości.

Najlepszą porą na odwiedzenie mostu Edmunda Pettusa jest wczesny ranek lub późne popołudnie, gdy światło jest najlepsze do fotografowania, a ruch na moście mniejszy. Warto zaplanować wizytę na początku marca, w okolicach rocznicy 'Krwawej niedzieli', gdy w Selmie odbywają się liczne wydarzenia upamiętniające te historyczne wydarzenia, w tym coroczny Jubilee Bridge Crossing - symboliczny marsz przez most z udziałem tysięcy uczestników z całego kraju.

Most Edmunda Pettusa pozostaje żywym świadectwem zarówno bolesnej przeszłości Ameryki, jak i jej zdolności do przezwyciężania podziałów i dążenia do sprawiedliwości. Dla odwiedzających stanowi nie tylko lekcję historii, ale także inspirację i przypomnienie, że odwaga jednostek może prowadzić do fundamentalnych zmian społecznych. Jak powiedział John Lewis podczas 50. rocznicy 'Krwawej niedzieli': 'Ten most reprezentuje wolność marszu, wolność zgromadzeń, wolność od strachu'. Te słowa doskonale oddają znaczenie mostu Edmunda Pettusa we współczesnej Ameryce - nie tylko jako pomnika przeszłości, ale jako symbolu nieustającej walki o równość i sprawiedliwość.